หยุ่น และอุ่น คือความรู้สึกที่ได้รับเมื่อมือขวาจับและกำฐานเต้านมของแม่โคที่ยืนสงบเสงี่ยมอยู่ในซองรีดนม ทันทีที่บีบมือ น้ำนมสีขาวสะอาดก็พุ่งปรี๊ดออกจากเต้านมแม่โคลงไปในถังรองรับทันที
"บางทีแค่เขายืนอยู่เฉย ๆ น้ำนมก็หยดออกมาแล้วค่ะ" นักรีดนมตัวจริงบอกเล่า "แม่โคมีน้ำนมมาก เราต้องรีดออกทุกวัน วันละ 3 รอบ ตีสี่ บ่ายสอง และสามทุ่ม ถ้าไม่รีดแล้วเขาจะคัดนมค่ะ"
แม่โคสีขาวดำพันธุ์โชคชัย ฟรีเชียน ซึ่งเป็นพันธุ์เฉพาะที่ทางฟาร์มคัดเลือกสายพันธุ์โฮลสไตน์ ฟรีเชียน มาผสมกับสายพันธุ์พื้นเมือง ยืนนิ่งราวกับไม่รู้สึกอะไรเลยเมื่อฉันเริ่มต้นกระบวนการรีดนมด้วยมืออีกครั้ง โดยกำนิ้วโป้งและนิ้วชี้เป็นวงล็อกหัวนมแม่โคไว้แนบแน่น แล้วค่อย ๆ ไล่สามนิ้วที่เหลือลงมาจนกลายเป็นการกำ
"ล็อกให้แน่นเลยค่ะ ไม่อย่างนั้นแม่โคจะเจ็บ" การถูกล็อกแน่นเช่นนี้เป็นความเคยชินของแม่โคจำนวน 1,500 ตัว ในฟาร์มโชคชัย ทว่าเปลี่ยนจากมือคนไปเป็นหัวเครื่องรีดนม ซึ่งว่ากันว่าถูกออกแบบให้แม่วัวรู้สึกเหมือนลูกน้อยกำลังดูดน้ำนมจากอก เทคโนโลยีนี้ทำให้ฟาร์มโชคชัยสามารถรีดนมโคได้ภายในเวลา 8 นาที ต่อ 1 ตัว เร็วกว่าสมัยที่ใช้วิธีรีดด้วยมือ ซึ่งใช้เวลามากกว่าครึ่งชั่วโมงในการรีดนมโค 1 ตัว และบทสรุปสุดท้ายในแต่ละวันคือ ทางฟาร์มได้น้ำนมดิบถึงวันละ 20 ตัน นำเข้าสู่โรงงานผลิตและแปรรูปผลิตภัณฑ์นมตรา "อืมม!..มิลค์" เพียง 1ใน 4 ของปริมาณที่ได้ นอกจากนั้นก็ขายให้ผู้ประกอบการที่ต้องการน้ำนมดิบคุณภาพดีเพื่อนำไปใช้ในการแปรรูปต่อไป
"ล็อกให้แน่นเลยค่ะ ไม่อย่างนั้นแม่โคจะเจ็บ" การถูกล็อกแน่นเช่นนี้เป็นความเคยชินของแม่โคจำนวน 1,500 ตัว ในฟาร์มโชคชัย ทว่าเปลี่ยนจากมือคนไปเป็นหัวเครื่องรีดนม ซึ่งว่ากันว่าถูกออกแบบให้แม่วัวรู้สึกเหมือนลูกน้อยกำลังดูดน้ำนมจากอก เทคโนโลยีนี้ทำให้ฟาร์มโชคชัยสามารถรีดนมโคได้ภายในเวลา 8 นาที ต่อ 1 ตัว เร็วกว่าสมัยที่ใช้วิธีรีดด้วยมือ ซึ่งใช้เวลามากกว่าครึ่งชั่วโมงในการรีดนมโค 1 ตัว และบทสรุปสุดท้ายในแต่ละวันคือ ทางฟาร์มได้น้ำนมดิบถึงวันละ 20 ตัน นำเข้าสู่โรงงานผลิตและแปรรูปผลิตภัณฑ์นมตรา "อืมม!..มิลค์" เพียง 1ใน 4 ของปริมาณที่ได้ นอกจากนั้นก็ขายให้ผู้ประกอบการที่ต้องการน้ำนมดิบคุณภาพดีเพื่อนำไปใช้ในการแปรรูปต่อไป
แม้จะปรับเปลี่ยนจากมือคนมาเป็นการรีดนมด้วยเครื่อง ทว่าก่อนสวมหัวเครื่องรีดนมไปที่เต้าทั้งสี่ของแม่โค ก็ยังต้องอาศัยมือคนในการรีดน้ำนมเพื่อตรวจสอบคุณภาพน้ำนมที่ดีต้องมีสีขาวนวล ไม่จับตัวเป็นลิ่ม หรือเป็นก้อน มีกลิ่นหอมอ่อน ๆ ตามธรรมชาติ เมื่อมั่นใจว่าได้น้ำนมดีแล้ว กระบวนการรีดนมโคด้วยเครื่องก็เริ่มต้น ตั้งแต่กดหมายเลขประจำตัวของแม่โคที่เครื่องบันทึกข้อมูล (ฉันแอบคิดขำ ๆ ว่าเป็นหมายเลขประจำหูต่างหาก) จากนั้นจึงเปิดเครื่องรีดแล้ว สวมหัวเครื่องรีดไปที่หัวนมทั้งสี่ของแม่โค ในเวลาไม่นานนัก น้ำนมสีขาวบริสุทธิ์ สด สะอาดก็หลากไหลผ่านท่อสายยางไปยังท่อแก้ว ก่อนเข้าสู่ถังพัก ผ่านเข้าสู่กระบวนการกรอง แล้วไหลผ่านท่อแก้วไปเก็บรวบรวมไว้ที่ศูนย์รับน้ำนมดิบ ซึ่ง ณ จุดนั้นน้ำนมจะถูกลดอุณหภูมิไว้ที่ 4 องศาเซลเซียส เพื่อรักษาคุณภาพ ก่อนนำไปแปรรูปหรือจำหน่ายต่อไป ตลอดเส้นทางน้ำนมไม่ได้สัมผัสอากาศภายนอกเลย จึงมั่นใจในคุณภาพและความสะอาดได้อย่างแน่นอน
"เวลารีดนมตอนตีสี่ เราเปิดเพลงให้แม่โคฟังด้วยนะคะ แม่โคจะได้อารมณ์ดี" สาวชาวฟาร์มคนหนึ่งเล่าพร้อมรอยยิ้ม ฉันนึกถึงเสียงดนตรีบรรเลงฟังรื่นใจ ทว่าคำอธิบายเพิ่มเติมทำให้อดขำไม่ได้
"คนรีดชอบฟังเพลงอะไร แม่ก็ได้ฟังเพลงแบบนั้นล่ะค่ะ" ฟาร์มโคนมเป็นชุมชนของสาวแก่แม่ม่ายโดยแท้จริง สำหรับโคตัวผู้ ซึ่งถูกแยกเลี้ยงไว้ต่างหากนั้น มีเฉพาะพ่อพันธุ์ 12 ตัว และโค "ตัวล่อ" ซึ่งทำหน้าที่กระตุ้นความรู้สึกของพ่อพันธุ์บางตัว
"เรารีดน้ำเชื้อพ่อพันธุ์สัปดาห์ละ 2 วัน คือ วันอังคารและวันพฤหัสฯ ซึ่งจะใช้โคตัวเมียที่มีขนาดใหญ่มาเป็นตัวล่อ เพราะต้องรับน้ำหนักตัวมหาศาลของพ่อพันธุ์ เรื่องแปลกก็คือพ่อพันธุ์บางตัวต้องใช้ตัวล่อเป็นตัวผู้มาตลอด พอได้กลิ่นตัวเมียก็เลยรู้สึกไม่ปลอดภัย"
แม้จำนวนโคพ่อพันธุ์จะเป็นสัดส่วนที่น้อยมากเมื่อเทียบกับจำนวนโคนมกว่า 3,000 ตัว แต่ก็มีความสำคัญนัก เพราะน้ำเชื้อของพ่อพันธุ์ที่ผ่านการคัดเลือกสายพันธุ์มาแล้วนี้ เมื่อนำไปผสมกับโคตัวเมีย หากได้ลูกตัวเมียก็นับเป็นว่าที่ผู้ผลิตน้ำนมคุณภาพดีต่อไป บางตัวเติบโตเป็นแม่พันธุ์ที่ส่งออกไปยังหลายประเทศในกลุ่มเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ส่วนลูกตัวผู้นั้น มีทั้งคัดเก็บไว้เป็นพ่อพันธุ์ในอนาคตและขายให้เกษตรกรรายอื่นไป ทุกชีวิตในฟาร์มกว้างใหญ่นี้ล้วนมีคุณค่า แม้ว่าจะแตกต่างกัน
"เวลารีดนมตอนตีสี่ เราเปิดเพลงให้แม่โคฟังด้วยนะคะ แม่โคจะได้อารมณ์ดี" สาวชาวฟาร์มคนหนึ่งเล่าพร้อมรอยยิ้ม ฉันนึกถึงเสียงดนตรีบรรเลงฟังรื่นใจ ทว่าคำอธิบายเพิ่มเติมทำให้อดขำไม่ได้
"คนรีดชอบฟังเพลงอะไร แม่ก็ได้ฟังเพลงแบบนั้นล่ะค่ะ" ฟาร์มโคนมเป็นชุมชนของสาวแก่แม่ม่ายโดยแท้จริง สำหรับโคตัวผู้ ซึ่งถูกแยกเลี้ยงไว้ต่างหากนั้น มีเฉพาะพ่อพันธุ์ 12 ตัว และโค "ตัวล่อ" ซึ่งทำหน้าที่กระตุ้นความรู้สึกของพ่อพันธุ์บางตัว
"เรารีดน้ำเชื้อพ่อพันธุ์สัปดาห์ละ 2 วัน คือ วันอังคารและวันพฤหัสฯ ซึ่งจะใช้โคตัวเมียที่มีขนาดใหญ่มาเป็นตัวล่อ เพราะต้องรับน้ำหนักตัวมหาศาลของพ่อพันธุ์ เรื่องแปลกก็คือพ่อพันธุ์บางตัวต้องใช้ตัวล่อเป็นตัวผู้มาตลอด พอได้กลิ่นตัวเมียก็เลยรู้สึกไม่ปลอดภัย"
แม้จำนวนโคพ่อพันธุ์จะเป็นสัดส่วนที่น้อยมากเมื่อเทียบกับจำนวนโคนมกว่า 3,000 ตัว แต่ก็มีความสำคัญนัก เพราะน้ำเชื้อของพ่อพันธุ์ที่ผ่านการคัดเลือกสายพันธุ์มาแล้วนี้ เมื่อนำไปผสมกับโคตัวเมีย หากได้ลูกตัวเมียก็นับเป็นว่าที่ผู้ผลิตน้ำนมคุณภาพดีต่อไป บางตัวเติบโตเป็นแม่พันธุ์ที่ส่งออกไปยังหลายประเทศในกลุ่มเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ส่วนลูกตัวผู้นั้น มีทั้งคัดเก็บไว้เป็นพ่อพันธุ์ในอนาคตและขายให้เกษตรกรรายอื่นไป ทุกชีวิตในฟาร์มกว้างใหญ่นี้ล้วนมีคุณค่า แม้ว่าจะแตกต่างกัน
"ควั่บ !!!" เสียงตวัดแส้แหวกอากาศกรีดก้อง ณ มุมหนึ่งของฟาร์มโชคชัย หลายคนสะดุ้งเฮือกเมื่อได้ยินเสียงดังที่ทำให้จินตนาการถึงสัมผัสหนักหน่วงที่ฟาดลงมาเจ็บแปลบบนผิวเนื้อ คาวบอยสวมชุดเต็มยศตรงกลางลานทรายรูปวงกลมยังคงเหวี่ยงข้อมือตวัดแส้พลิกพลิ้วตัดอากาศอย่างฉับไวและหนักแน่น
เสียง "ควั่บ ๆ" ดังต่อเนื่อง นั่นคือหนึ่งในชุดการแสดงโชว์ของคาวบอยและม้าในฟาร์มโชคชัยที่ผู้มาเยือนประทับใจ นับแต่เริ่มเปิดฉากด้วยคาวบอยหนุ่มใหญ่ผู้มีใบหน้าละม้ายชาวอินเดียนเดินม้าออกมายืนง่ากลางลาน ประกอบเสียงบรรยายบอกเล่าเรื่องราวเกี่ยวกับหน้าที่การงานในทุ่งกว้างท่ามกลางฝูงปศุสัตว์นับพัน รวมถึงเหตุผลของการแต่งตัวเท่ ๆ ซึ่งแท้จริงแล้วคือเรื่องจำเป็น ไม่จะเป็นกางเกงยีนส์ตัวหนาที่ถูกสวมทับด้วยแชปส์ (Chaps) หรือแผ่นหนังที่คลุมตั้งแต่เอวลงไปถึงท่อนาทั้งหมด ก็เพื่อป้องกันการบาดเจ็บจากเขาวัว รวมทั้งลดการเสียดสีกับขนหยาบของม้า ส่วนรองเท้าบูทหุ้มข้อ สวมเพื่อช่วยป้องกันหญ้าบาดและป้องกันงูฉก ต้องมีส้นเพราะเมื่อสอดเท้าเข้าโกลนแล้ว ส้นรองเท้าจะถูกรั้งไว้ที่โกลน ทำให้เท้าไม่ลื่นผ่านโกลนไปเมื่อม้าควบ ส่วนหัวรองเท้านั้นมักเป็นแบบปลายแหลม เพราะถ้าตกม้าจะได้ซักเท้าออกจากโกลนได้ทันที ทำให้ไม่ถูกม้าลากถูกลู่ถูกกังให้เจ็บตัวยิ่งขึ้น
เสียง "ควั่บ ๆ" ดังต่อเนื่อง นั่นคือหนึ่งในชุดการแสดงโชว์ของคาวบอยและม้าในฟาร์มโชคชัยที่ผู้มาเยือนประทับใจ นับแต่เริ่มเปิดฉากด้วยคาวบอยหนุ่มใหญ่ผู้มีใบหน้าละม้ายชาวอินเดียนเดินม้าออกมายืนง่ากลางลาน ประกอบเสียงบรรยายบอกเล่าเรื่องราวเกี่ยวกับหน้าที่การงานในทุ่งกว้างท่ามกลางฝูงปศุสัตว์นับพัน รวมถึงเหตุผลของการแต่งตัวเท่ ๆ ซึ่งแท้จริงแล้วคือเรื่องจำเป็น ไม่จะเป็นกางเกงยีนส์ตัวหนาที่ถูกสวมทับด้วยแชปส์ (Chaps) หรือแผ่นหนังที่คลุมตั้งแต่เอวลงไปถึงท่อนาทั้งหมด ก็เพื่อป้องกันการบาดเจ็บจากเขาวัว รวมทั้งลดการเสียดสีกับขนหยาบของม้า ส่วนรองเท้าบูทหุ้มข้อ สวมเพื่อช่วยป้องกันหญ้าบาดและป้องกันงูฉก ต้องมีส้นเพราะเมื่อสอดเท้าเข้าโกลนแล้ว ส้นรองเท้าจะถูกรั้งไว้ที่โกลน ทำให้เท้าไม่ลื่นผ่านโกลนไปเมื่อม้าควบ ส่วนหัวรองเท้านั้นมักเป็นแบบปลายแหลม เพราะถ้าตกม้าจะได้ซักเท้าออกจากโกลนได้ทันที ทำให้ไม่ถูกม้าลากถูกลู่ถูกกังให้เจ็บตัวยิ่งขึ้น
ยังมีโชว์อีกหลายอย่างที่ครอบคลุมเรื่องราวของวิถีคาวบอย เช่น การใช้บ่วงบาศคล้องวัว ซึ่งนอกจากจะทำให้เห็นถึงความเชี่ยวชาญในการเหวี่ยงเชือกของคาวบอยและความแสนรู้ของม้าแล้ว ยังได้อมยิ้มกับบทบาทล้มลงกองบนพื้นทรายอย่างหมดท่าของวัวอีกต่างหาก รอยยิ้มยังไม่คลายเมื่อชมการแสดงถัด ๆ ไป ทั้งการควงปืนโดยคาวบอยมาดยียวนการควงเชือกบ่วงบาศแข่งกันในหมู่ผู้ชายกลางแจ้ง ฯลฯ จากนั้นจึงเป็นเวลาตามอัธยาศัยของนักท่องเที่ยว จะเลือกนั่งบนหลังม้าให้คาวบอยจูงไปรอบ ๆ เมืองคาวบอยจำลอง ตื่นเต้นท้าทายบนหลังม้าพยศ (ตัวปลอม) ยิงปืนพิสูจน์ความแม่นยำ หรือนั่งจิบเครื่องดื่ม กินไอศกรีม "อืมม!..มิลค์" ก่อนขึ้นฟาร์มแทรกเตอร์ไปยังจุดท่องเที่ยวต่อไป ก็ล้วนแล้วแต่ได้บรรยากาศของการมาเยือนสถานที่อันเป็นตำนานของโคบาลไทยทั้งนั้น
เมื่อฟาร์มแทรกเตอร์ของรอบนี้แล่นผ่านไปพร้อมนักท่องเที่ยวที่มีรอยยิ้มระบายอยู่บนใบหน้า แดนคาวบอยจำลองก็กลับสู่ความเงียบอีกครั้ง ทว่ายังมีชีวิตชีวาด้วยฝูงม้าร่างสูงใหญ่ หนึ่งในนั้นเป็นม้าสีน้ำตาลกำยำด้วยมัดกล้าม มีสีขาวพาดแนวหน้าผากลงมาจดจมูกข้อเท้าทั้งสี่เป็นกำยำด้วยมัดกล้าม มีสีขาวพาดแนวหน้าผากลงมาจดจมูกข้อเท้าทั้งสี่เป็นสีขาวคล้ายสวมถุงเท้ามันทำให้ฉันคิดถึง "กลางดง"
เมื่อฟาร์มแทรกเตอร์ของรอบนี้แล่นผ่านไปพร้อมนักท่องเที่ยวที่มีรอยยิ้มระบายอยู่บนใบหน้า แดนคาวบอยจำลองก็กลับสู่ความเงียบอีกครั้ง ทว่ายังมีชีวิตชีวาด้วยฝูงม้าร่างสูงใหญ่ หนึ่งในนั้นเป็นม้าสีน้ำตาลกำยำด้วยมัดกล้าม มีสีขาวพาดแนวหน้าผากลงมาจดจมูกข้อเท้าทั้งสี่เป็นกำยำด้วยมัดกล้าม มีสีขาวพาดแนวหน้าผากลงมาจดจมูกข้อเท้าทั้งสี่เป็นสีขาวคล้ายสวมถุงเท้ามันทำให้ฉันคิดถึง "กลางดง"
"เช้าวันนี้ "กลางดง" ไม่ได้อยู่ในคอกของมัน ประตูลูกกรงแข็งแรงถูกเลื่อนเปิดกว้าง แสงรำไรส่องลอดผ่านหน้าต่างทั้งด้านหน้าและด้านหลัง ทำให้มองเห็นกองฟางซึ่งปูลาดเป็นที่นอนอยู่มุมขวาสุดของคอกคอกดูโล่งและว่างเปล่า เมื่อไม่มีเจ้าของคอกยืนและเล็มหญ้าในรางอาหารรงมุมซ้ายเหมือนเช่นทุกวัน..." บันทึกบทเก่าถูกเปิดย้อนอ่านอีกครั้งเมื่อเห็นม้าสีน้ำตาล มีสีขาว พาดแนวหน้าผากลงมาจดจมูก และข้อเท้าทั้งสี่เป็นสีขาวคล้ายสวมถุงเท้าเจ้าธงสิทธิ์ทำให้ฉันคิดถึง "กลางดง" ม้าเลือดผสมระหว่างควาเตอร์ฮอร์ส (Quarter Horse) กับโธโรเบรด (Thoroughbrd) ซึ่งเป็นม้าตัวแรกที่ฉันขี่มันเหยาะย่างในแปลงกว้างเมื่อสิบกว่าปีก่อน
เช้าวันนี้กลางดงไม่ได้อยู่ในคอกของมัน ด้วยวัยกว่า 15 ปี ในวันที่เราพบกันถึงวันนี้กลางดงจากไปอย่างไม่มีวันกลับแล้ว คอกของมันคงกลายเป็นที่อยู่ของม้าตัวใดตัวหนึ่งในบรรดาม้าแข็งสายพันธุ์อาระเบียน ที่ทางฟาร์มเพาะไว้เพื่อเก็บสายพันธุ์ดี หรือเป็นบ้านของม้าพันธุ์ควาเตอร์ฮอร์ส ซึ่งเป็นม้าที่เหมาะกับการทำงานต้อนฝูงวัว
เช้าวันนี้กลางดงไม่ได้อยู่ในคอกของมัน ด้วยวัยกว่า 15 ปี ในวันที่เราพบกันถึงวันนี้กลางดงจากไปอย่างไม่มีวันกลับแล้ว คอกของมันคงกลายเป็นที่อยู่ของม้าตัวใดตัวหนึ่งในบรรดาม้าแข็งสายพันธุ์อาระเบียน ที่ทางฟาร์มเพาะไว้เพื่อเก็บสายพันธุ์ดี หรือเป็นบ้านของม้าพันธุ์ควาเตอร์ฮอร์ส ซึ่งเป็นม้าที่เหมาะกับการทำงานต้อนฝูงวัว
คู่มือนักเดินทาง
ฟาร์มโชคชัยตั้งอยู่ในเขตอำเภอปากช่อง จังหวัดนครราชสีมา เป็นแหล่งท่องเที่ยวเชิงเกษตรที่มีรูปแบบการจัดการอย่างเป็นระบบได้รับรางวัลอุตสาหกรรมท่องเที่ยวไทย (Thailand Tourism Awards) ยอดเยี่ยมและดีเด่น ประเภทแหล่งท่องเที่ยวเชิงเกษตร จากการท่องเที่ยวแห่งประเทศไทย (ททท.) ปี พ.ศ. 2545, 2549 และ 2551
การเดินทาง
จากกรุงเทพฯ ถึงฟาร์มโชคชัยมีระยะทางประมาณ 160 กิโลเมตร ใช้เส้นทางหลวงหมายเลข 1 (พหลโยธิน) ไปจนเข้าเขตจังหวัดสระบุรี แล้วแยกเข้าทางหลวงหมายเลข 2 (มิตรภาพ) ผ่านมวกเหล็ก กลางดง จนเข้าเขตอำเภอปากช่อง จังหวัดนครราชสีมา จะเห็นป้ายบอกทางให้กลับรถไปยังฟาร์มโชคชัยซึ่งอยู่ทางฝั่งถนนเข้ากรุงเทพฯ
ฟาร์มโชคชัยตั้งอยู่ในเขตอำเภอปากช่อง จังหวัดนครราชสีมา เป็นแหล่งท่องเที่ยวเชิงเกษตรที่มีรูปแบบการจัดการอย่างเป็นระบบได้รับรางวัลอุตสาหกรรมท่องเที่ยวไทย (Thailand Tourism Awards) ยอดเยี่ยมและดีเด่น ประเภทแหล่งท่องเที่ยวเชิงเกษตร จากการท่องเที่ยวแห่งประเทศไทย (ททท.) ปี พ.ศ. 2545, 2549 และ 2551
การเดินทาง
จากกรุงเทพฯ ถึงฟาร์มโชคชัยมีระยะทางประมาณ 160 กิโลเมตร ใช้เส้นทางหลวงหมายเลข 1 (พหลโยธิน) ไปจนเข้าเขตจังหวัดสระบุรี แล้วแยกเข้าทางหลวงหมายเลข 2 (มิตรภาพ) ผ่านมวกเหล็ก กลางดง จนเข้าเขตอำเภอปากช่อง จังหวัดนครราชสีมา จะเห็นป้ายบอกทางให้กลับรถไปยังฟาร์มโชคชัยซึ่งอยู่ทางฝั่งถนนเข้ากรุงเทพฯ